نگاه به كار و مسئوليت
نوع نگاه انسان به كار و مسئوليت از امور مهم اخلاق مطلوب اداري است. كسي كه كار و مسئوليت را امانت ببيند و آن را وسيله عزتمندي و سرمايه شكوفايي خويش بداند، از كار كردن احساس رضايت و خشنودي و خود شكوفائي مي كند و همين امر باعث بهبود اخلاق اداري او مي شود. اميرمؤمنان در آموزشهاي اخلاق اداري كارگزاران و كاركنان دستگاه اداري را در اين جهت آموزش مي داد، چنانچه در نامه اي به اشعث بن قيس، استاندار «آذربايجان» چنين فرموده است:
« و ان عملك ليس لك بطعمه و لكنه في عنقك امانه و انت مسترعي لمن فوقك ليس لك ان تفتات في رعيه و لا تخاطر الا بوثيقه».1 همانا كاري كه به عهده توست، طعمه اي برايت نيست، بلكه امانتي است بر گردنت، و آن كه تو را بدان كار گمارده، نگهباني امانت را به عهده ات گذارده، و تو پاسخگوي آني نسبت به آن كه فردا دست توست. اين حق براي تو نيست كه در ميان مردمان به استبداد و خودرأيي عمل نمايي و به كاري دشوار جز با دستاويز محكم درآيي.
نيكو و زيبا ديدن كار و تلقي مثبت از مسئوليت، حال و هواي زندگي انسان را مثبت و نيكو و زيبا مي سازد و اساساً ارزش آدمي به آن چيزي است كه آن را نيكو و زيبا مي بيند. اميرمؤمنان علي(عليه السّلام) در سخني بسيار والا فرموده است:
«قيمه كل امري ما يحسنه»2 انسان را آن بهاست كه در ديده اش زيباست.
توجه به درستي عمل و دقت در كار خوب انجام دادن امور، حقي است براي نفس كار و مسئوليت و هر كه در اداي چنين حقي كوتاهي روا دارد، بايد پذيراي تبعات منفي آن در روح و روان خويش، گذشته از جوانب و نتايج ديگر، باشد. علي(عليه السّلام) چنين درباره كوتاهي در كار فرموده است: «من قصر في العمل ابتلي بالهم»3 هر كه در كار كوتاهي ورزد، دچار اندوه گردد.
در هر كار و مسئوليتي آنچه اساس است توجه به كيفيت و دقت، و درست و خوب انجام شدن آن است و اين حق كار و مسئوليت است كه بايد ادا شود و نوع عملكرد آدمي ميزان سنجش الهي است. اميرمؤمنان علي(عليه السّلام) در ضمن خطبه اي كه سفارش به پرواپيشگي نموده، چنين فرموده است: «اراد ان يبلوكم ايكم احسن عملا. فبادرو بأعمالكم تكونوا مع جيران الله في داره»4 او خواسته است شما را بيازمايد تا كار كداميك از شما بهتر انجام شود. پس با كردارهاي خود پيشي گيريد تا در خانه خدا با همسايگان خدا باشيد.
اميرمؤمنان(عليه السّلام) در اين بيان خود به اين آيه اشاره دارد كه خداي متعال فرموده: «الذي خلق الموت و الحياه ليبلوكم ايكم احسن عملاً»5 آن كه مرگ و زندگي را بيافريد تا شما را بيازمايد كه كداميك از شما نيكو كارتر هستيد.
از اين رو آنچه در انجام دادن كار و مسئوليت به عنوان حق آن بايد سخت مورد توجه قرار گيرد، كيفيت كار و خوب انجام دادن مسئوليت است، نه گذراندن امور به هر صورت كه شد، و اين چيزي است كه در اخلاق اداري بايد در درجه نخست اهميت قرار گيرد. به بيان اميرالمؤمنين علي(عليه السّلام): «انكم الي اعراب الأعمال أحوج منكم الي اعراب الأقوال»6 بي گمان شما به اعراب عملها محتاج تريد تا به اعراب سخنها.
عمل اعراب گذاري شده، عملي است كيفي و عملي كه خوب و درست و دقيق انجام مي گيرد و بي گمان چنين عملي اندك شمرده نمي شود. امام علي(عليه السّلام) در حكمتي والا در اين باره فرموده است: «لايقل عمل مع التقوي، و كيف يقل ما يتقبل؟»7 هيچ كاري با تقوا اندك نيست و چگونه اندك بود آنچه پذيرفتني است. بالندگي كار و مسئوليت در صحت و سلامت و قوت آن است و ترفيع آدمي با اين ميزان صورت مي پذيرد. همچنين تلاش مداوم و پيوسته و دوري از هرگونه سستي و كوتاهي حقي اساسي در حقوق كار و مسئوليت است.
1) نهج البلاغه، 5
2) همان، حكمت81
3) همان حكمت، 127
4) همان خطبه، 183
5) قرآن، ملك آيه 2
6) غررالحكم، جلد يك ص 262
7) نهج البلاغه، حكمت95
آخرین نظرات